Oergrond

In de vaste tentoonstelling Oergrond ontdek je over het ontstaan van het stuwwallenlandschap en het rivierengebied. Hoe enorme massa's landijs in de laatste ijstijd de bodem omhoog drukten tot hoge heuvels die stuwwallen worden genoemd. Vanwege klimaatverandering kwam er een einde aan de ijstijd. Het landijs trok weg, de zeespiegel steeg en het landschap werd verder gevormd door de grote rivieren.

Mammoet en witte wolf

In de Oergrond vind je dieren die hier duizenden jaren geleden rondliepen en zwerfstenen die hier in de ijstijd door het landijs zijn neergelegd. Zo sta je oog in oog met een mammoetschedel die in Bergharen is gevonden. Deze wolharige mammoeten (Mammuthus primigenius) leefden tijdens de laatste ijstijd in deze regio. Ongeveer 10.000 jaar geleden veranderde het landschap ingrijpend door klimaatverandering, waardoor er steeds minder leefruimte en eten beschikbaar was voor deze reuzen.

Ook sta je in deze zaal oog in oog met een witte wolf (Canis lupus albus). Deze wolf is een stukje groter dan zijn soortgenoot de grijze wolf (Canis lupus lupus) die tegenwoordig weer in Nederland kunt tegenkomen. Kijk maar eens in onze vaste tentoonstelling De Schatkamer van de Rivier.

Grote rivieren

Ooit vormden de stuwwallen tussen Arnhem en Nijmegen één geheel, waardoor de voorlopers van de Rijn en de Waal erlangs stroomden. Na enkele eeuwen braken deze rivieren door de stuwwallen heen. Er ontstond een gat tussen wat nu Arnhem en Nijmegen is, waardoor de Waal en de Rijn nu naar het westen stromen. Deze riviervlakte met de Veluwe ten noorden en Nijmegen ten zuiden ervan heet De Gelderse Poort. 

Aan het begin van het holoceen werd het klimaat warmer en gematigder. Vlechtende rivieren veranderden in langzaam meanderende rivieren zoals de Rijn en Maas. Ook deze brede, dynamische rivieren konden grote delen van midden-Nederland onder water zetten en van loop veranderen. Rond 250 v.Chr. werd een zuidelijke Rijntak steeds actiever: de Waal. Door natuurlijke veranderingen kreeg deze tak een kortere route naar zee en voerde steeds meer water af. Vanaf de Middeleeuwen werd de Waal de hoofdader van de Nederlandse rivierdelta. Tegenwoordig stroomt tweederde van al het Rijnwater via de Waal naar zee.

Strategische plek aan de Waal

De oplettende bezoeker valt het op dat er in deze tentoonstellingszaal restanten van weer een andere een toren te zien zijn. Dit zijn de fundamenten van een 13e-eeuwse verdedigingstoren: de Werner van Heze-toren. Deze toren is de voorloper van de bastei. Het is niet gek dat de Valkhofheuvel en Museum De Bastei zulke hotspots van archeologie en cultuurhistorie zijn. Deze hoge plek (een spoelzandwaaier van de stuwwal) aan de rivier is al vanaf de Romeinen een populaire want strategische vestigingsplaats. Vanaf de heuvel had men goed uitzicht over het landschap en de vestiging werd beschermd door die natuurlijke grens: de Waal.

Zo zie je dat de rivier op de plek stad en natuur met elkaar verbindt. Wil je meer weten over de natuur in het rivierengebied? Neem dan een kijkje in onze Schatkamer van de Rivier.

Start jouw ontdekkingstocht